Büyük Hadron Çarpıştırıcısı, dünyada şimdiye kadar ulaşılmamış bir enerji seviyesine ulaşacak!
CERN deneylerinde bulunan atom altı parçacık ‘Higgs Bozonu’dan sonra şimdi de LHC, kurşun iyonlarını geçmişteki çarpıştırıcılardan iki kat daha hızlı çarpıştıracağı yeni bir evreye girecek.Bir dönem deny sahasında kara delik oluşturulacak ve dünya yok olacak teorisini savunanla bakalım bu sefer ne diyecekler?
CERN Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi anlamına gelen Fransızca Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire sözcüklerinin kısaltmasıdır. Bu kurum, İsviçre ve Fransa sınırında yer alan dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarıdır. 1954 yılında 12 ülkenin katılımıyla kurulmuş olan CERN’in günümüzde 21 tam üyesi ve 2 tam üyelik adayına ilaveten, 1 de ortak (asosiye) üyesi (Türkiye) vardır.
CERN’de yüzlerce bina ve 3000 personel (fizikçiler ve destek personeli) vardır. Bu personelden 100 kadarı kuramsal fizikçilerdir. Diğerleri ise, çeşitli kuramların araştırıldığı deney düzeneklerinin projelerini hazırlayan, yapımını sağlayan ve deneyleri yürüten deneysel fizikçiler ve mühendislerdir. CERN’in kendi personeline ek olarak dünyanın yüzden fazla ülkesinden yaklaşık 10000 kadar fizikçi ve mühendis de CERN’de yer almaktadır.
Günümüze kadar CERN projesinin başarıları ;
1973: Gargamelle’de nötr akım bulundu
1983: W ve Z bozonları UA1 ve UA2 deneylerinde bulundu
1995: PS210 deneyinde ilk anti hidrojen atomları üretildi
1999: NA48 deneyinde CP simetrisi bulundu
2010:38 Antihidrojen atomu saniyenin 6’da 1’i boyunca kapana kıstırıldı
2011: Antihidrojen atomları 15 dakika(~1000s) boyunca tutuldu
2012:Higgs bozonuna benzeyen 125 GeV/c2 ağırlığında bir bozon tespit edildi
Önümüzdeki günlerde ise CERN tesislerinin bulunduğu Fransa-İsviçre sınırında, yerin 100 metre altında bulunan bilim insanları daha önce görülmemiş bir hızla protonları çarpıştıracak.
Bilim insanlarının hedefi, evrenin büyük bölümünü oluşturan karanlık madde hakkında yeni bilgilere ulaşmak. Bu yöndeki bulguların Albert Einstein’ın izafiyet teorisinden bu yana,dünya fizik alanında en büyük devrimi yaratacağına inanılıyor.
Mart 2013’te CERN’de yapılan deneylerle, evrenin oluşumu hakkındaki en büyük sırlardan biri olan atom altı parçacık ‘Higgs Bozonu‘ keşfedilmişti.
Cenevre’de kumanda odasından, iki proton ışını Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nın çevresine yönlendirilecek ve daha sonra 27 kilometrelik yeraltı tünelinde önceden belirlenmiş noktalarda birbirleriyle çarpıştırılacak.
Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) tekrar işlem yapmaya başlarken, fiziğin sınırlarını zorlamaya devam edecek. Daha önce hiçbir çarpıştırıcının yapamadığını yapabilen LHC, kurşun iyonlarını geçmişteki çarpıştırıcılardan iki kat daha hızlı çarpıştıracağı yeni bir evreye girdirilecek.
LHC için gerekli olan teknoloji 17 Kasım’da hazır hale getirilirken, bilim insanları deneylerde kullanılacak kararlı ışınların hazır olduklarını açıkladı. Şimdi dört LHC dedektörü kurşun iyonların birbirine çarptığında neler olduğunu analiz edilecek.
Çarpıştırılan kurşun iyonlar –normal metal atomların elektronlarına ayrıştırılmış hali- yeni bir konu değil. Bu iyonlar birbirlerine çarptıklarında Büyük Patlama (Bing Bang) sonrası ortaya çıkan maddeye benzer kuark ve gluon plazması oluşturuyor. Çarpışma ile birlikte LHC içerisinde trilyonlarca derecelik ısı ortaya çıkarken, fizikçilere maddenin ileri bir formunu izleme imkanını sunmuş olacak.
HC’den Paolo Giubellino yaptığı basın açıklamasında, deneylerde neyi görmeyi ümit ettiklerini şöyle açıklıyor:
“Hazırladığımız deney iyon çarpıştırması sayesinde, yarıda kalmış, sıcak ve çok güçlü soruları cevaplayacak. Mesela ısı yükselmesi charmonium üretimini nasıl etkiliyor? Çabalarımızın keşif ufuklarında yeni bir yolculuğu başlatmasını umuyoruz”
